Podczas kolejnych dwóch spotkań studiować będziemy Mszał Hainricusa. Obejmuje on nie tylko wszystkie teksty, które są wypowiadane podczas nabożeństwa, udzielania sakramentów i święceń, ale zawiera także teksty mszalne śpiewane, opatrzone neumami. Rękopis posiada oryginalną oprawę z początku XIII wieku! Rękopis ten powstał w znakomitym skryptorium w Weingarten, w opactwie benedyktyńskim. Oprócz Mszału Hainricusa tylko jeden rękopis przyniósł trwałą sławę temu wspaniałemu skryptorium: Sakramentarz Bertholda.
Mszał Hainricusa obfituje w piękne iluminacje. Znakomita jakość dekoracji dorównuje precyzji, z jaką były pisane tekst i neumy. Mszał Hainricusa był zapewne przeznaczony do nabożeństw w kaplicy poświęconej Marii Pannie. Umieszczona w centrum rękopisu, tuż przed modlitwą eucharystyczną, Koronacja Dziewicy, świadczyć może o oddaniu Hainricusa Maryi.
Podczas warsztatów stworzymy kartę inspirowaną miniaturą i kaligrafią z Mszału Hainricusa. Alfabet został opracowany specjalnie na te warsztaty, w oparciu o wnikliwą analizę pisma.
Iluminowanemu inicjałowi A(ve) ze sceną Zwiastowania NMP towarzyszy przepiękny tekst pochwalny na cześć Maryji:
Ave Maria gratia plena Dominus tecum virgo serena. Benedicta tu in mulieribus quae peperisti pacem hominibus et angelis gloriam. Et benedictus fructus ventris tui qui coheredes ut essemus sui nos fecit per gratiam. Per hoc autem ave mundo tam suave contra carnis jura. Genuisti prolem novum stella solem nova genitura. Tu parvi et magni leonis et agni salvatoris Christi templum extitisti sed virgo intacta. Tu floris et roris panis et pastoris virginum regina rosa sine spina genitrix es facta. Tu civitas regis justitiae quae mater es misericordiae de lacu faecis et miseriae Theophilum reformans gratiae. Te collaudat caelestis curia quae es dei mater et filia per te reis donatur venia per te justis confertur Gloria. Ergo maris stella verbi dei cella et solis aurora. Paradysi porta per quam lux est orta natum tuum ora. Ut nos lavet a peccatis et in regno claritatis quo lux lucet sedula collocet per saecula.
Kontynuując pracę i studia nad Beatusem sięgniemy po francuską kopię, czyli jedyny zachowany wczesny manuskrypt tego dzieła stworzony na terenie Francji.
Rozpoczynając cykl warsztatów iluminatorskich w roku akademickim 2021/2022 pt. ANGELICUM nieprzypadkowo pierwszy wybór padł na tysiącletnie anioły z Beatusów. Postaci pełne ekspresji, namalowane w tradycji mozarabskiej.
Czym jest Beatus? Na czym polega jego ponadczasowa niezwykłość?
Komentarz do Apokalipsy; Beatus to zbiór komentarzy do Apokalipsy, które opracował w VIII wieku hiszpański mnich i teolog Beat (Beatus) z Liébany (730–785). Jak podają źródła, zachowało się 35 kopii z IX-XI w., w tym 27 iluminowanych.
Niektóre kopie zawierają także komentarze do ksiąg Ezechiela i Daniela autorstwa innych autorów oraz tabele genealogiczne.
Komentarz do Apokalipsy buduje 12 ksiąg podzielonych na 68 sekcji, a te na mniejsze jednostki zwykle ilustrowane, które autor objaśnia bazując na wybranych fragmentach z komentarzy Apokalipsy m.in.: Ticoniusa (370-390 n.e.) (obecnie w większości zaginionych), Primasiusa z Hadrumetum (zm. ok. 560). Zawiera także fragmenty tekstów Ojców Kościoła i Doktorów Kościoła, m.in.: Augustyna z Hippony (13 listopada 354 – 28 sierpnia 430), Ambrożego z Mediolanu (ok. 340 – 397), Ireneusza z Lyonu (130 – 202), Papieża Grzegorza I Wielkiego (ok. 540 – 12 marca 604), św. Hieronima z Stridonu i Izydora z Sewilli.
Beatus powstał w nieprzypadkowym czasie i miejscu. Po pierwsze tuż przed przełomem wieków, czyli czasem kiedy współcześni spodziewali się, zgodnie z proroctwami, nadejścia Czasów Ostatecznych. Po wtóre powstaje na terenie królestwa Asturii, które jest w opozycji do podbojów arabskich na Półwyspie Iberyjskim. Apokalipsa przedstawiająca wizję triumfu dobra nad złem, odczytana w kontekście religijnym daje nadzieję na ostateczne zwycięstwo i zbawienie wiernych Kościoła.
Niniejsze dzieło było jedną z ważniejszych lektur późnego średniowiecza z dziedziny teologii i geografii.
Zachowane do dnia dzisiejszego kopie Beatusów stanowią materiał do pogłębionych badań nie tylko teologicznych, geograficznych (ilustracje współczesnej mapy świata, czyli jednej z najwcześniejszych znanych), ale stanowią także podstawowe źródło wiedzy o sztuce mozarabskiej, która jest niezwykłą kompilacją nurtów wizygockich, karolińskich, arabskich, także koptyjskich.
Rękopisy iluminowane, które możemy porównać, w większości wykazują jednorodność stylistyczną.
Tekst został spisany inkaustem w kolorze sepii (odcieniu czerni), zwykle czytelnym pismem (minuskuła karolińska, w podpisach ilustracji – uncjała), wyróżnienia tekstu – rubrykowane.
Miniatury z Beatusa ilustrują i wyjaśniają Apokalipsę.
Rysunek wykonano zgodnie z zaleceniami z Etymologii Izydora z Sewilli: najpierw kreślone są kontury, które wypełniane są kolorem. Linia prowadzona jest wyraźnie, kolory są czyste, kontrastujące. We współczesnym odbiorze miniatury wyglądają jak rysunki z kolorowanki. Kolorystyka kojarzy się z kolorami ziemi i ognia. Poza nielicznymi wyjątkami – iluminator nie używa matali szlachetnych.
Postaci są płaskie, zwykle malowane z półprofilu z widoczną parą oczu. Ubrane są w obfite tuniki i płaszcze, „ułożone” zgodnie z tradycją sztuki romańskiej. Oczy i dłonie aniołów są „za duże” jakby miały zilustrować szczególną łączność, bliskość z Bogiem, jakby mogły dotykać zmysłami Boga. Ilustracje są płaskie, bez perspektywy, sceny następujące po sobie są budowane jak we współczesnych komiksach, sekwencyjnie.
Tło stanowią barwne szerokie, mocne kolorystycznie pasy.
Pomimo prostej formy, ilustracje są niezwykle poruszające i wyraziste.
https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/694/BPTh.2012.007%2CRoszak.pdf?sequence=1 Beato z Liébany i mozarabskie komentarze do Apokalipsy, Ks. Piotr Roszak Universidad de Navarra, Pampeluna; UMK, Toruń 5 (2012) ISSN 1689-5150
Zainspirowani pierwszą książką o modzie tworzoną w latach 1520 – 1560, czyli katalogiem ubiorów Matthäusa Schwarza, stworzyliśmy materiał do pracy podczas letnich warsztatów kaligraficzno-iluminatorskich „ZAWSZE W MODZIE”.
Nasz bohater, Matthäus Schwarz, dokumentował swoje nowomodne stroje na przestrzeni 40 lat, zlecając artystom tworzenie kolejnych portretów, opisując, a właściwie komentując po krótce każdy z nich. Tak powstało dzieło obejmujące 137 przedstawień.
Wzorując się na tej pracy opracowaliśmy dwa wzorniki pisma i obszerny skrypt, który towarzyszył Uczestnikom.
Drobiazgowo przygotowaliśmy się do zajęć. Zadbaliśmy o komfortową pracownię, indywidualne i dobrze wyposażone stanowiska pracy, a przede wszystkim o obfitość materiałów.
W ciągu tygodniowych warsztatów inspirowanych niezwykłym Trachtenbuchem powstało wiele pięknych prac.
Oryginał katalogu ubiorów Matthäusa Schwarza znajduje się obecnie w Muzeum Antona Urlicha Herzoga w Brunszwiku. Jedną z kopii możemy oglądać w BnF Allemand 211
Polecamy zapoznanie się z projektami profesor Ulinki Rublack (St John’s College, University Cambridge) dotyczące renesansowej mody:
przystępujemy do powakacyjnej pracy, inicjując cykl warsztatów „Bestia w ziołach”.
Po raz kolejny będziemy gościć na krakowskim Kazimierzu w Szkole Kaligrafii Littera Nova.
Zajęcia
będą się odbywać cyklicznie w czwartki od 17.00-20.30 w następujących
terminach:
3 i 17 października
2019 r.
14 i 28 listopada 2019 r.
12 grudnia 2019 r.
16 i 30 stycznia 2020 r.
13 i 27 lutego 2020 r.
12 i 26 marca 2020 r.
16 i 30 kwietnia 2020 r.
7 i 28 maja 2020 r.
25 czerwca 2020 r.
Inspiracje do
realizacji prac będziemy czerpać ze średniowiecznych bestiariuszy i zielników,
choć nie tylko.
Nasze spotkania rozpoczniemy od zapoznania się z niezwykle zajmującym tematem „Czego boją się smoki?..”. Będzie to podróż po świecie legend zaklętych na kartach Fizjologa i Historii naturalnej Pliniusza Starszego, a przede wszystkim po pięknych smoczych przedstawieniach ze średniowiecznych manuskryptów.
Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.
Ściśle niezbędne ciasteczka
Niezbędne ciasteczka powinny być zawsze włączone, abyśmy mogli zapisać twoje preferencje dotyczące ustawień ciasteczek.
Jeśli wyłączysz to ciasteczko, nie będziemy mogli zapisać twoich preferencji. Oznacza to, że za każdym razem, gdy odwiedzasz tę stronę, musisz ponownie włączyć lub wyłączyć ciasteczka.
